આનંદ રાવ

રમણભાઈ અને હું ૧૯૭૦ના દાયકામાં અમેરીકા આવેલા. ત્યારથી ઓળખાણ ચાલુ જ છે. અઠવાડીયામાં એકાદ વખત સાથે શતરંજ (ચેસ) રમીએ છીએ.

રમણભાઈ અને સુધાબેનના લગ્નને પીસ્તાલીસ પુરાં થતાં હતાં. કુટુંબીઓએ એક રેસ્ટોરન્ટમાં ઉજવણી ગોઠવી હતી.

“રમણભાઈ, એનીવર્સરીના પ્રોગ્રામની બધી તૈયારી થઈ ગઈ?” મેં મારા પ્યાદાનું મ્હોરુ ચલાવતાં પુછયું.

“બધુ થઈ ગયુ છે.” એમની નજર ચેસબોર્ડ ઉપર હતી.

“રમણભૈ, આ પીસ્તાલીસ વર્ષના લગ્નજીવનમાં તમારે અને સુધાબેન વચ્ચે ક્યારેય બરાબરની ગરમા ગરમ બોલાબોલી થઈ છે ખરી? સાચો જવાબ આપજો.”

“એ તો થાય જ ને. ઘણી વાર થાય છે. એનીવર્સરીના પ્રોગ્રામમાં અમારા વિષે એવું કશુ બોલતા નહીં પ્લીઝ.?”

“ના રે ના. આ તો અમસ્તુ જ મારી જાણ માટે.”

“તો સાંભળો. એક ખાનગી વાત કહી દઉ. તમે નહીં માનો.” એમણે એમનું ઊંટ ચલાવ્યું.”જુઓ, અમારી વચ્ચે મોટામાં મોટો ઝગડો થાય છે ગ્રોસરીસ્ટોર બાબતનો. સુધા મને કોઈ દીવસ એની સાથે ગ્રોસરી સ્ટોરમાં આવવા દેતી નથી. કોઈ દીવસ નહી. મારે સ્ટોરના પાર્કીન્ગ લૉટમાં ગાડી પાર્ક કરીને બેસી રહેવાનું. એ અંદર જઈને બધી ખરીદી કરે. એ બહારઆવે એટલે મારે બધી ગ્રોસરી ઉઠાવીને ગાડીમાં ગોઠવવાની.”

મને હસવુ આવી ગયુ. આવું કેમ થતું હશે?

“સાંભળો …” રમણભાઈ આગળ બોલ્યા. “શરુઆતમાં હું એની સાથે સ્ટોરમાં જતો. પણ હું જો કોઈ વસ્તુ ઉઠાવીને શોપીંગ કાર્ટમાં મુકુ તો એ તરત બોલે. *આ તો ઘરમાં છે. પાછું મુકી દો. બગાડ નથી કરવો.’ કહ્યાગરા કંથની જેમ હું એ વસ્તુ પાછી અભેરાઈ ઉપર મુકી દઉ. પછી હું કોઈ બીજી વસ્તુ લઉ તો તરત તાડુકે. “એ કોઇ ખાતુ નથી. પાછુ મુકી દો. કોઇને એ ભાવતુ નથી.’ હું ચુપચાપ એ વસ્તુ પણ પાછી મુકી દઉ. કોઈપણ વસ્તુ હું કાર્ટમાં મુકી શકુ નહીં. તરત હુકમ અને કચકચ શરુ થઈ જાય. હું જો કોઈ વાર અકળાઈને બોલુ તો તરત એ બોલી ઉઠતી …“સ્ટોરમાં લોકો વચ્ચે બોલાબોલી ના કરશો.”. હું ચુપ થઈ જતો. એના હાથમાં પૈસા પધરાવીને બહાર નીકળી જતો. એને નીરાંત થઈ જતી.”

ચેસબોર્ડ ઉપર હું ચુપચાપ મારા ઘોડાની ચાલ ચાલ્યો.

“સાંભળો. બીજી એક વાત. એક વખત સુધાએ ઓકીસમાં મને ફોન કર્યો … “ઘરે આવતાં દુધનું એક ગેલન લેતા આવજો. દુધ એક્દમ ખલાસ થઇ ગયું છે’ ઓફીસની બાજુના ગ્રોસરી સ્ટોરમાંથી મૅ દુધનું ગેલન ઉપાડ્યુ અને ઘેર આવ્યો. એણે ગેલન જોયુ અને તડુકી. “આ આપણું કાયમનું દુધ નથી. સવારે એની ચા પણ સરખી નહી થાય. તમે ગ્રોસરી સ્ટોરમાંથી એક વસ્તુ સરખી રીતે લાવી શક્તા નથી, આપણા સ્ટોરમાં ગયા હોત તો…”

મારો મીજાજ ગયો.

“દુધ બધે સરખુ જ હોય જુદા જુદા સ્ટોરોમાં જુદા જુદા નામે વેચાય એટલું જ.” પણ મારી વાત એને ગળે ઉતરી નહીં. એનો બબડાટ ચાલુ જ રહ્યો. હું મારા રુમમાં ચાલ્યો ગયો. … આ રીતની મગજમારી ચાલ્યા કરે છે. એટલે હું કદી હવે ગોસરી સ્ટોરમાં અંદર એની સાથે જવાની માથાકુટ કરતો જ નથી.”

એટલામાં મારાં શ્રીમતી ચાના બે કપ ટેબલ ઉપર મુકી ગયાં. જતાં જતાં એમણે અમને ટોણો માર્યો.

“તમે લોકો ચેસ રમવા ભેગા થયા છો કે સુધાબેનની ખોડખાંપણો કાઢવા?”

હું અને રમણભાઈ એક બીજાનાં મોં સામે જોતા રહ્યા.

“રમણભાઈ, આ ગ્રોસરીસ્ટોરની વાત તો ઘરઘરની કહાની છે.” મૅ કહ્યું, “પતીદેવોને ખરીદી કરતાં આવડતી નથી, હવે એનો કોઈ ઈલાજ પણ નથી.. It’s your move. ચાલ ચાલો.”

“સાંભળો. સુધાની અકડાઈની હદ વિષે તમને વાત કરી દઉ.” રમણભાઈએ કપમાંથી ચાનો ઘુંટ લીધો. ખોંખારો કરી ગળુ સાફ કર્યું અને બોલ્યા, “લાંબો વીંક-એન્ડ આવતો હતો એટલે સુધાએ મારા ભાઈઓને, એનાં ભાઈ બહેનોને અમારે ત્યાં ભેગા કરવાનું નક્કી કર્યું. બહુ જ આનંદની વાત હતી. અમારા આખા કુટુંબને સુધાએ એના પ્રેમના તાંતણાથી મજબુત રીતે
બાંધી રાખ્યું છે. ક્યાંય કોઈની વચ્ચે મતભેદો કે ઝગડા થવા દેતી નથી. વડીલ તરીકેના એના ડહાપણનો ઉપયોગ બધે બરાબર કરે છે – ફકત મારા સિવાય.”

“આટલા બધા માણસો ભેગા થવાનાં હતાં એટલે ગ્રોસરીનું એનું લીસ્ટ પણ ખાસ્સુ લાંબુ હતું. પાર્કિંગ લૉટમાં હું ગાડીમાંથી બહાર નીકળ્યો. બાજુમાં જ ખાલી કાર્ટ પડ્યું હતું તે મેં ખેંચ્યુ.

“ચાલ…આજે હું તારી સાથે અંદર આવુ છું.”

“ના. અંદર તમારી શી જરુર છે? બધું શોપીંગ કરીને હું તરત જ આવી જઉ છું. તમે બેસો નીરાંતે ગાડીમાં.”

“હું અંદર આવીશ તો તારુ શું બગડી જવાનું છે?” હું અકળાયો. મારા અવાજમાં ગુસ્સો પણ હતો.

મારા ગુસ્સાની એના ઉપર ઉલ્ટી અસર થઈ.

“લો આ લીસ્ટ.” એણે જોરથી લીસ્ટ માર ઉપર ફેંક્યું. “જાવ અંદર અને બધુ ખરીદી આવો. હું ગાડીમાં બેસુ છું.”
બારણું ખોલી એ અંદર બેસી ગઈ અને ધડ દઈને બારણું બંધ કર્યું.

મેં લીસ્ટ એના ખોળામાં પાછુ ફૅક્યું. સમસમતો ચુપચાપ ગાડીમાં મારી સીટ ઉપર આવીને બેસી ગયો. આટલી જીદ છે.”

+                         +                             +

ત્રણેક વર્ષ વીતી ગયાં.

સુધાબેનની તબીયત લથડવા માંડી. ડૉકટરોએ નીદાન કર્યું કે કેન્સર છેલ્લા સ્ટેજમાં પહોંચી ગયું છે. રમણભાઈ આખો વખત સુધાબેનની પથારી પાસે જ ગાળતા. સુધાબેન ઘેનમાં સુઈ રહેતાં. આજે એમણે ધીમેથી આંખ ખોલી. તરત જ રમણભાઈએ અધીરા થઈને એમનો હાથ પકડી લીધો.

“સુધા, તને સારુ લાગે છે ને? અત્યારે કેમ છે?”

“હું તો હવે બહુ મોટા ગ્રોસરી સ્ટોરમાં જઈ રહી છું.” ધીમા, હાંફતા, થાકેલા અવાજે સુધાબેન બોલ્યાં. “તમે હંમેશની જેમ ગાડીમાં બેસીને મારી રાહ જોજો. હું ક્યારેક તો પાછી
આવીશ. પછી તમે આપણા પેલા સૌથી નાના, નવા ગ્રાન્ડસનને કાર્ટમાં બેસાડીને મારી સાથે સ્ટોરમાં છેક અંદર આવજો.”

સુધાબેન સહેજ મલક્યાં. પછી તરત એમની આંખો કાયમ માટે બંધ થઈ ગઈ. રમણભાઈ ડુમો ખાળી શક્યા નહીં.

શ્રી આનંદરાવ લિંગાયતનો સંપર્ક gunjan.gujarati@gmail.com વિજાણુ સરનામે થઈ શકે છે.