એક બાર મુસ્કુરા દો (૧૯૭૨)

ટાઈટલ સોન્‍ગ

(આ શ્રેણીમાં હિન્દી ફિલ્મોમાં આવતાં ટાઈટલ્સ દરમિયાન વાગતાં ગીતો વિશે વાત કરવાનો ઉપક્રમ છે.)

બીરેન કોઠારી

‘આસમાન’ (૧૯૫૨)થી સંગીત દિગ્દર્શક તરીકે કારકિર્દી શરૂ કરનાર ઓમકારપ્રસાદ નય્યર એટલે કે ઓ.પી.નય્યરની છેલ્લી ફિલ્મ ‘ઝીદ’ (૧૯૯૩) હતી, પણ તેમની કારકિર્દીનો મધ્યાહ્ન 1950 અને 1960નો દાયકો ગણાવી શકાય. આ વીસેક વર્ષમાં તેમણે 62 ફિલ્મોમાં સંગીત પીરસ્યું, જેમાંની ઘણી બધી ફિલ્મોનાં ગીતો અત્યંત લોકપ્રિય બન્યાં. ઓ.પી.નય્યરની સંગીતશૈલીમાં પંજાબી ઠેકો સૌથી મહત્ત્વનો હતો. આ ઉપરાંત તાલમાં ભારતીય અને પશ્ચિમી તાલનું સંયોજન ગીતને અનોખો ઉઠાવ આપતું. (‘આંખો હી આંખોં મેં ઈશારા હો ગયા’, ‘જાઈયે આપ કહાં જાયેંગે’, ‘હમદમ મેરે ખેલ ના જાનો’ જેવાં અનેક ગીતો આના નમૂના) અલબત્ત, આ પ્રકાર ઓ.પી.નય્યરની શૈલી પણ હતી, એમ એમાં એકવિધતા પણ હતી એમ અનેક ગીતો સાંભળતાં જણાય. ૧૯૬૯માં તેમના સંગીત નિર્દેશનવાળી ફિલ્મ ‘સમ્બન્ધ’ની રજૂઆત થઈ અને તેનું ‘ચલ અકેલા’ ગીત યાદગાર બની રહ્યું, પણ એ પછી તેમની પ્રતિભાનો દીવો જાણે કે છેલ્લા ઝબકારા મારી રહ્યો હોય એમ એ પછીનાં ગીતોમાં જણાઈ આવતું હતું. ‘બુઝતે દીયે કી આખરી રોશની’ કહી શકાય એવી તેમની બે ફિલ્મો ‘એક બાર મુસ્કુરા દો’ (૧૯૭૨) અને ‘પ્રાણ જાય પર વચન ન જાય’ (૧૯૭૩) કહી શકાય. ‘પ્રાણ જાય…’ પછીના વીસ વર્ષના સમયગાળામાં તેમણે સાતેક ફિલ્મો કરી એ કેવળ તેમના અસ્તિત્વનો પુરાવો આપવા હશે, કેમ કે, એમાં એમનો એ ‘જાદુઈ સ્પર્શ’ નહોતો.

૧૯૭૨માં રજૂઆત પામેલી ‘મુખર્જી બ્રધર્સ’ નિર્મિત, રામ મુખર્જી દિગ્દર્શીત ‘એક બાર મુસ્કુરા દો’ ઓ. પી.નય્યરના સંગીતને કારણે ખૂબ જાણીતી બની. જોય મુખર્જી, તનુજા, દેવ મુખર્જી, રાજેન્દ્રનાથ, સજ્જન એવા કલાકારોને મુખ્ય ભૂમિકામાં ચમકાવતી આ ફિલ્મનાં કુલ આઠ ગીતો હતાં, જે ત્રણ ગીતકાર ઈન્દીવર, એસ.એચ.બિહારી અને શેવન રિઝવી વચ્ચે વહેંચાયેલાં હતાં. આઠમાંથી પાંચ ગીતો કિશોરકુમારે ગાયેલાં હતાં અને આ તમામ ગીતોએ કમાલ કરી હતી. ‘રુપ તેરા ઐસા દર્પણ મેં ના સમાય’ અને ‘સબેરે કા સૂરજ તુમ્હારે લિયે હૈ’ ઉપરાંત કિશોરકુમારનું એકલ ગીત અને કિશોરકુમાર- આશાના યુગલ ગીત તરીકે ‘તૂ ઔરોં કી ક્યૂં હો ગઈ’ ગીત તેના ફાસ્ટ ટેમ્પોને કારણે ખૂબ જ જાણીતું બની ગયું. આ ત્રણે ગીતો ઈન્દીવરે લખ્યાં હતાં. અનેક સંગીતપાર્ટીઓમાં, કૉલેજની ટેલેન્ટ ઈવનિંગમાં આ ગીત અનિવાર્ય બન્યું. અનેક રીક્ષાઓ પાછળ આ ફિલ્મનું નામ ‘1 12 મુસ્કુરા 2’ તરીકે લખાયું હોવાનું યાદ છે.

આ ઉપરાંત મહમ્મદ રફીના સ્વરે ગવાયેલું ‘જમાને કી આંખોં ને દેખા હૈ યારોં’ તેમજ મુકેશ અને આશાના સ્વરે ગવાયેલાં બે ગીતો ‘ચેહરે સે જરા આંચલ જબ આપને સરકાયા’ તેમજ ‘યે દિલ લેકર નજરાના’ પણ ઠીક ઠીક જાણીતાં બન્યાં. આ ત્રણ ગીત એસ.એચ.બિહારીએ લખ્યાં હતાં. અલબત્ત, આ ફિલ્મના ટાઈટલ સોન્‍ગ તરીકે કિશોરકુમાર- આશાના સ્વરે ગવાયેલું ‘એક બાર મુસ્કુરા દો’ લેવાયું હતું, જે શેવન રિઝવીએ લખ્યું હતું.

એક સમયે પૂરેપૂરી દિપ્તીથી પ્રજ્વલિત હોય એવો દીવો બુઝાતાં બુઝાતાં જે ઝબકારો મારે એ કેવો હોય એનો જીવતોજાગતો નમૂનો એટલે ઓ.પી.નય્યરે સંગીતબદ્ધ કરેલાં ‘એક બાર મુસ્કુરા દો’નાં ગીતો.

ફિલ્મના ટાઈટલ સોન્ગના શબ્દો આ મુજબ છે:

एक बार मुस्कुरा दो, आहाहा आहाहा
एक बार मुस्कुरा दो, आहाहा आहाहा

कहाँ से उठे हैं कदम याद रखना
मोहब्बत की पहली कसम याद रखना
कहाँ से उठे हैं कदम याद रखना

एक बार मुस्कुरा दो, आहाहा आहाहा
आ..आ..आआआ……आ…आ…आआआ….

ये मंदिर की दीवार सदियों पुरानी
ये मंदिर की दीवार सदियों पुरानी
कहेगी हमारी तुम्हारी कहानी
कहेगी हमारी तुम्हारी कहानी
ये मंदिर है घर, प्यार के देवता का
ये मंदिर है घर, प्यार के देवता का
कहीं तुम ने छोड़ा जो दामन वफ़ा का
कहीं तुम ने छोड़ा जो दामन वफ़ा का
यहीं जान दे देंगे हम याद रखना
मोहब्बत की पहली कसम याद रखना
यहीं जान दे देंगे हम याद रखना
मोहब्बत की पहली कसम याद रखना
एक बार मुस्कुरा दो
एक बार मुस्कुरा दो
एक बार मुस्कुरा दो