દેવિકા ધ્રુવ
૨૦૨૨ની સાલની વાત છે. વિશ્વ ફરી પાછું કોરોના-કાળની ભીંસમાંથી બહાર આવી ચૂક્યું હતું. મનનાં વિચાર-વલોણાંમાં એક વિચાર વારંવાર સપાટી પર નજર સામે તરવર્યા કરતો હતો અને તે સંસ્કૃત સાહિત્યના સમૃદ્ધ સાગરમાંથી એકાદી બૂંદ હથેળી પર લેવી.
સંસ્કૃત એટલે દેવોની ભાષા. ૠષિમુનિઓની ભીતરમાંથી આવેલા ધ્વનીમાંથી આકારાયેલી ભાષા. અન્ય ભાષાઓની જનેતા. એક તરફ દેશમાં ગુજરાતી ભાષાની ચિંતાજનક સ્થિતિ છે તો બીજી તરફ વિશ્વના કેટલાક દેશોમાં સંસ્કૃતના અભ્યાસીઓ વર્તાય છે. અંગ્રેજી તો હવે બધે જ, લગભગ રોજબરોજના ઉપયોગનું/વપરાશનું માધ્યમ બની ગયું છે. આ બધાંની વચ્ચે ગુરુ સમાન સંસ્કૃત સાહિત્યના અસ્સલ સુભાષિતો, શ્લોકો, મંત્રો તરફ ધ્યાન ખેંચાયું. થોડા સંસ્કૃતપ્રેમી મિત્રો સાથે પરામર્શની તક મળી.
ઘણા દિવસોની ચર્ચા-વિચારણા પછી એમ નક્કી કર્યું કે સંસ્કૃત સુભાષિતો જેવા શ્લોકો પસંદ કરવા. તેની ઉપર બે રીતે કામ કરવું. માત્ર ભાષાંતર જ નહિ, પરંતુ કોઈપણ વાચક વધુ સ્પષ્ટપણે સમજી શકે તે માટે શ્લોકમાંનાં સંધિ/સમાસને છૂટાં પાડવાં, તેનો શબ્દશઃ અર્થ દર્શાવવો, શ્લોકનું ગુજરાતીમાં ભાષાંતર કરવું, વિચાર વિસ્તાર કરવો. આ બધું જ કામ એ જ રીતે અંગ્રેજી ભાષામાં પણ કરવું. જેથી આપણી અંગ્રેજી વાંચનાર/બોલનાર નવી પેઢીને રસ પડે તો પણ ભવિષ્યમાં કદાચ કામ આવે. કામ ન લાગે તો એક દસ્તાવેજી ઈતિહાસ તરીકે પણ સાચવી શકાય અને આ કાર્ય લેખે લાગે.
આમાં શાશ્વત મંત્રો અને શ્લોકો પણ ક્યાંક આપમેળે જ ગોઠવાઈ ગયા છે. વિકિપીડિયા, સંસ્કૃત શબ્દકોશ, અભ્યાસ અને કેટલીક અધિકૃત વેબસાઈટની સહાય થકી આ કામનો આરંભ થયો.
આશા છે, આ એકત્રિત બૂંદો સુજ્ઞ સંસ્કૃત-રસિકોની તૃષા છીપાવે.
તો હવેથી દર મહિનાન બીજા ગુરુવારે શરૂ થશે…. પ્રથમ વંદનાથીઃ
ॐ भूर्भुवः स्वः
तत्सवितुर्वरेण्यं
भर्गो देवस्य धीमहि
धियो यो नः प्रचोदयात् ॥
અસ્તુ.
Devika Dhruva | ddhruva1948@yahoo.com | http://devikadhruva.wordpress.com
વેબ ગુર્જરી 