તબીબી સારવાર અને નિદાન અંગેની આવશ્યક માહિતી

ડૉ. પુરુષોત્તમ મેવાડા,
એમ. એસ.

આપણા શરીરના હાથ-પગની આંગળીના નખ ખૂબ જ જરૂરી અંગ છે. કોમળ માંસપેશીઓને તે આધાર આપે છે અને નાનામાં નાની વસ્તુઓ પકડવામાં હાથની આંગળીઓને અને પગને જમીન પર પકડ રાખવામાં મદદ કરે છે.

આથી એને લગતી સામાન્ય રીતે જોવા મળતી તકલીફોને (Common Diseases) જાણવી જરૂરી છે. આવી તકલીફો નીચેનાં કારણોથી થાય છે:

(૧) ઈજા થવાથી/વાગવાથી (Trauma/Injury) નખ થોડો કે સંપૂર્ણ ઊખડી જાય (Avulsion), અને તેની નીચે અને બાહ્યત્વચા (Cuticle)માં લોહી ભરાય, પછી જંતુ લાગવાથી ઇન્ફેક્શન થાય.

(૨) સામાન્ય લાકડાની ફાંસ (Wooden Splinter) વાગે, નખની નીચે ભરાઈ જાય.

(૩) માપસરના સાંકડાં બૂટ કે ચંપલ પહેર્યાં ન હોય (Ill-Fitting Shoes), મોજા પણ લાંબા સમય સુધી પહેરી રાખ્યા હોય તેથી જે પરસેવો થાય, અને તે ભેજના લીધે જંતુઓ અને ફૂગ (Bacteria, Fungus) લાગી જાય.

(૪) ખોટી રીતે નખ કાપ્યા હોય (Wrongly Pared Nails), જેનાથી નખની નીચે માંસપેશી સુધી ઈજા થાય.

(૫) કુદરતી રીતે જ વારસામાં પગના આંગળા કે નખ વાંકા (Crooked) મળ્યા હોય. આવું ઘણા રોગોમાં પણ થઈ શકે.

(૫) નકલી નખ પહેરવાથી અને ઊંચી એડીના સેન્ડલ વાપરવાથી પણ નુકશાન થઈ શકે.

નખના સામાન્ય (Commonly found) જોવામાં આવતા રોગોઃ

(૧) પેરોનીકિયા (Paronychia), જેમાં નખનાં નયાંમાં ઇન્ફેક્શન થવાથી સોજો આવે અને આખરે પરુ ભરાય.

(૨) ઇનગ્રોઇંગ નખ (Ingrowing nail). જેમાં નખ નીચેની ચામડીની અંદર ઊતરતો લાગે. આવા દર્દીને ખૂબ જ લબકારા મારતો દુખાવો (Throbbing Pain) થાય, રસી નીકળે, કામ ન થઈ શકે, ચલાય નહી, અને કોઈ વાર તાવ આવી જાય.

ઉપાયો અને સારવારઃ અગમચેતી રૂપે (Preventive Measures):

૧. યોગ્ય માપના આરામદાયક અને આગળનાં આંગળાં ન દબાય એવા બૂટ/ચંપલ પહેરવા.

૨. વધારે પરસેવો થાય અને લાંબા સમય સુધી બૂટ-મોજાં પહેરી રાખવાં પડે તો, વચ્ચે-વચ્ચે સમય મળે ત્યારે બૂટ-મોજાં કાઢી નાખો, જેથી ભેજ સુકાઈ શકે. ગૃહિણીઓ પાણીમાં કામ કરે ત્યારે હાથમોજાં પહેરી શકે.

૩. ઈજા થાય ત્યારે તાત્કાલિક યોગ્ય ડૉક્ટરની સલાહ લેવી.

૪. છેલ્લે, ખૂબ જ મહત્વની વાત એ કે નખ કાપવાની સાચી રીત. વધારે પડતા નખ કાપવા નહીં અને ખૂણા કાપી ગોળ આકાર આપ્યા વગર સીધા જ કાપવા.

દાક્તરી સારવારઃ

(૧) દુખાવાની/સોજો ઉતારવાની દવા લેવી પડે (Pain Killers and Anti-Inflammatory Drugs)

(૨) રસી (Pus) હોય તો એન્ટિબાયોટિક્સ અપાય છે. પાટો બાંધવો પડે.

(૩) વધારે રસી/પાક-પરુ હોય તો ચીરો (Incision for Draining Pus) મૂકવો પડે. પાટો બાંધવો.

(૪) ઇનગ્રોઇંગ નખ હોય તો, ઘણી વાર થોડો કે પૂરો નખ કાપી કાઢવો (Partial or Total Nail Removal) કે ચામડી કાપી કાઢવી પડે. આવી સર્જરી અને ચીરો મૂકવા માટેની સર્જરી માટે લોકલ એનીસ્થેશિયા આપવામાં આવે છે.

આ સાથે રોગવાળા ભાગને આરામની જરૂર પડે શકે. ડાયાબીટીસ કે બીજા કોઈ રોગ હોય તો તેની દવાઓ ચાલુ રાખવી.

આવી સામાન્ય લાગતી તકલીફો આપણને ખૂબ જ હેરાન કરતી હોય છે મેડિકલના ઊંડા જ્ઞાનમાં ઊતરી ઘણું લખી શકાય પણ એનાથી સામાન્ય વ્યક્તિઓએ તેમના રોજબરોજના વ્યવહારોમાં જાળવવી જોઈએ તેવી જરૂરી સમજ બાજુ પર રહી જાય. એટલે જ મેં સામાન્ય લાગતા મેડિકલ/સર્જરીને લગતા લેખ આપવાનો અભિગમ રાખ્યો છે, જે આમ આદમીને દરરોજના જીવનમાં કામ આવી શકે.

ક્રમશ: 

ડૉ.પુરુષોત્તમ મેવાડાનો સંપર્ક mevadapa@gmail.com વિજાણુ ટપાલ સરનામે થઈ શકે છે.