બાળ ગગન વિહાર – મણકો – ૨૮ – વાત અમારી સાઝિયાની !!

માનવીનું મન પણ કેવું અજાયબ છે. કોઈ એક વાતનુ અનુસંધાન ક્યાંથી ક્યાં જોડાઈ જાય છે!!

અમેરિકામાં જેમ સમયના પટ્ટા, તેમ ઉત્તર અને દક્ષિણમાં શાળાકિય વર્ષ પણ અલગ. અમારા ટેક્ષ્સાસમાં મે મહિનાના અંતભાગમાં સ્કૂલ બંધ થાય અને જુન મહિનામાં સમર સ્કૂલ હોય.  અહીંના બાળકો માટે NCLB (No child left behind) ની પધ્ધતિ પ્રમાણે જે બાળકો વાર્ષિક પરીક્ષામાં નાપાસ થાય એટલે કે ઉપલા ધોરણમાં ના જઈ શકે એમને એક મહિનો ફરી ભણાવવામાં આવે અને ફરી પરીક્ષા આપવાની એક તક આપવામાં આવે.

આ તો થઈ સામાન્ય બાળકોની વાત, પણ અમારા સ્પેસીઅલ નીડના બાળકો પણ બે અઢી મહિના ઘરે રહે તો પાછું એકડે એકથી શરૂઆત કરવી પડે. જે બાળકોનો વિકાસ ધીમો હોય એમને ખાસ એક મહિનો વધારે સ્કૂલમાં આવવાની સગવડ મળે.

એ વર્ષે અમારા નાના બાળકો અને બાજુના ક્લાસના મોટા બાળકો મોટાભાગના બીજી સ્કૂલમાંથી આવ્યા હતા. મોટા બાળકોમાં દસ વર્ષની આફ્રિકન છોકરી તાહિની પણ હતી. દરરોજ સ્કૂલ બસમાં આવતી આજે બસમાં નહોતી. તાહિનીની મમ્મી તે દિવસે એને મૂકવા આવી હતી. તાહિનીનો માસિક પીરિયડ ચાલુ થઈ ગયો હતો.

તે દિવસે તાહિનીની મમ્મી સાથે વાત કરતાં જ મને અમારી સાઝિયા યાદ આવી ગઈ. થોડાં વર્ષો પહેલાં જ્યારે હું મોટા બાળકો સાથે કામ કરતી હતી ત્યારે સાઝિયા મારા ક્લાસમાં હતી. પાકિસ્તાની છોકરી, રંગ ઘંઉવર્ણો પણ ચહેરો ખૂબ નમણો ને બોલકી આંખો. થોડું થોડું બોલે, પણ આખો દિવસ હસતી જ હોય. એ જ વર્ષે મારા ક્લાસમાં બીજી પણ પાકિસ્તાની છોકરી અને એક મીડલઈસ્ટનો છોકરો હતાં. પહેલી નજરે તમને આ બાળકો એકદમ બીજા સામાન્ય બાળકો જેવા જ લાગે. કોઈ ખામી દેખાય નહી, અને માતા પિતાની કાળજી પણ દેખાઈ આવે. સુઘડ યુનિફોર્મ અને વ્યવસ્થિત ઓળેલા વાળ.

સાઝિયા જ્યારે પાંચમા ધોરણમાં આવી અને એનામાં ફેરફાર દેખાવા માંડ્યો. નાની હતી ત્યારે પણ એને છોકરીઓ કરતાં છોકરાઓ સાથે વધુ ફાવતું. ક્લાસમાં મરિયમ કે લીસા સાથે બેસવાને બદલે, હકીમ કે હોસેની બાજુમાં બેસવાનુ પસંદ કરતી. ધીરેધીરે એના હાવભાવ અને ચાળા ચિંતાજનક બનવા માંડ્યા હતાં.

દિવસમાં એક કલાક આ બાળકોને સંગીત, ડ્રોઈંગ, કસરત વગેરે  એમની ઉંમરના બીજા સામાન્ય બાળકોના ક્લાસમાં લઈ જતાં જેથી આ દિવ્યાંગ બાળકોની  social skill વધે, અજાણ્યા બાળકો સાથે વાતચીત કરવાની તક મળે, થોડો ડર કે સંકોચ દુર થાય, કારણ કોઈપણ માનસિક દિવ્યાંગ બાળકને એના કોચલામાંથી બહાર કાઢવો એ ભગીરથ કાર્ય છે.

કુદરત પણ કમાલ છે. પેટની ભૂખ કે શરીરની ભૂખ, એ જ્ઞાન વિકસિત કે માનસિક રીતે અવિકસિત, સહુને સહજ જ સ્ફુરે છે. ઘડિયાળમાં જેમ એલાર્મ ગોઠવેલું હોય અને સમય થયે બીપ બીપ થાય તેમ ભલે માનસિક વિકલાંગતા હોય તોય કુદરત, કુદરતનું કામ કરે જ જાય છે.

સાઝિયાને જ્યારે પણ ઈતર પ્રવૃતિના ક્લાસમાં લઈ જતાં, એ કોઈને કોઈ છોકરાની બાજુમાં બેસીને હસ્યાં જ કરતી. અજાણપણે એના ચહેરાના હાવભાવ બદલાવા માંડતાં. દસ વર્ષની સાઝિયામાં, બીજી કોઈ સમજણ તો વિકસિત નહોતી થઈ પણ આ હાવભાવે અમને સહુને વધુ જાગૃત કરી દીધાં! પરિસ્થિતિ એવી થવા માંડી કે સાઝિયા બાજુમાં બેઠેલા છોકરાનો હાથ પકડવા પ્રયત્ન કરતીં, એકધારૂં એની સામે જોઈ હસ્યા કરતીં, રમતના મેદાનમાં એની પાછળ પાછળ જ ફર્યાં કરતીં.

દસ વર્ષના છોકરાંઓ સાઝિયાની આ રીતભાત સમજી નહોતા શકતા અને થોડા ડરના માર્યા સાઝિયાને જોઈ આઘાપાછાં થઈ જતા પણ સાઝિયા એમનો પીછો ના  છોડતી.

અંતે એ દિવસ આવી ગયો, સાઝિયાની મમ્મી સાઝિયાને લઈ સ્કૂલે આવી. સોમવાર હતો અને સાઝિયા બે દિવસ પહેલાં પહેલી વાર માસિક ધર્મમાં આવી હતી. મમ્મી ગભરાયેલી, સાઝિયા થોડી સહેમી, સહેમી!

માનસિક રીતે વિકલાંગ બાળકીઓ માટે  અને ખાસ કરી એમની મમ્મી માટે આ પરિસ્થિતિ કેવી રીતે સંભાળવી એ મોટી સમસ્યા હતી. અમેરિકામાં એ માટે ખાસ કાઉન્સિલરોની વ્યવસ્થા દરેક સ્કૂલમાં હોય અને વખતોવખત આ મમ્મીઓ માટે વિશેષ જાણકારી આપવા ખાસ સભાનુ આયોજન થાતું રહે અને એમને યોગ્ય માર્ગદર્શન મળતું રહે.

માનસિક રીતે દિવ્યાંગ બાળકીઓ  શરીર ધર્મથી અણજાણ પણ, શારીરિક આકર્ષણથી નહિ, એ પરિસ્થિતિમાં કોઈ એમનો ગેરલાભ ન લે અને કોઈ એમને હાનિ ન પહોંચાડે એની તકેદારી રાખવી એ સહુની ફરજ બને છે. ખાસ કરીને આ બાળકીઓ જ્યાં સુધી અમારી દેખરેખમાં સ્કૂલમાં હોય ત્યારે અમારી સતત કાળજી હુંફ અને પ્રેમ ફકત આ બાળકીઓને જ નહિ પણ એમના કુટુંબીજનને પણ રાહત અપાવે છે.

દિવસે દિવસે એક તરફ માનવીની નરાધમતા હદ વતાવી રહીછે તો બીજી તરફ સ્ત્રીઓમાં એ માટેની જાગૃતિ વધી રહી છે. નાનપણથી બાળકીઓને ઘરમાંથી જ good touch and bad touch વિશે સભાન કરવામાં આવે છે.

મારા શાળાકિય જીવન દરમ્યાન આવા પ્રસંગોએ મને મારી જવાબદારીનું સતત ભાન કરાવ્યું છે, ખાસ કરી જ્યારે એ બાળકી એશિયન કે મેક્સિકન પરિવારની હોય ત્યારે એના માતા પિતાનો સહારો ખાસ તો ભાવનાત્મક રીતે બની એક પ્રેમ અને વિશ્વાસનો સેતુ હંમેશાં બાંધ્યો છે.

આજે પણ સાઝિયા જેવી બીજી અનેક બાળકીઓ જ્યારે યાદ આવે છે તો દિલથી એક જ પ્રાર્થનાનું રટણ થાય છે કે ઈશ્વર હમેશ એમનુ રક્ષણ કરજો અને એમની નિર્દોષતા કાયમ બરકરાર રાખજો.

---