લુત્ફ-એ-શેર: મણકો # ૯૩

ભગવાન થાવરાણી

બ્રિટિશ લેખક જેફરી આર્ચરની વાર્તાઓની એક ખાસિયત રહેતી. લગભગ દરેક વાર્તાનું હાર્દ – રહસ્ય હમેશા ખૂલે વાર્તાના છેલ્લા પરિચ્છેદમાં, ક્યારેક તો છેલ્લા વાક્યમાં !

અનેક શેરો બાબતે પણ એમ છે. ઊલા મિસરો સાંભળ્યા – વાંચ્યા બાદ ભાવક ઉત્કંઠ તો હોય જ, પણ સાની મિસરો એ અનપેક્ષિત રીતે વાર કરે કે ભાવક એ મીઠી ચોટનો ચચરાટ મમળાવતો રહી જાય !

પવન દીક્ષિતના અનેક શેરોની આ તાસીર છે. ( એ દીક્ષિત ધનકૌરીના ભાઈ છે જેમના શેરોનો લુત્ફ આપણે આ શ્રુંખલાની એકત્રીસમી કડીમાં લઈ ચૂક્યા છીએ. ) નાની બહેરમાં એમનું આ કૌશલ્ય વધુ મુખરિત થાય છે. જુઓ :

વો ઊંચાઈ છૂ લેગા
ઉસને ઝુકના સીખા હૈ

અને એમની આ વાત કેવી વિચારવાને મજબૂર કરે છે :

ક્યા પતા હૈ કબીર યા શાતિર
વો કિસી સે ખફા નહીં લગતા

અર્થાત જે કોઈથી નારાજ ન હોય, જરૂરી નથી કે એ કબીર જેવો સંત જ હોય, કોઈ ચાલાક ગણતરીબાજ માણસ પણ હોઈ શકે !

અને આ કટુ સત્ય કોણ નથી જાણતું ?

કિતના હમકો ઉન લોગોં ને ભટકાયા
જો કહતે થે, રસ્તા સીધા – સાદા હૈ

અંતમાં આ અદ્ભુત શેર :

ચિડીયોં કો ચુગતે દેખ રહા થા કિ યક-બ-યક
હંસ કર કટોરા ફેંક દિયા એક ફકીર ને …

આ વાત સમજાવવી નહીં ગમે. કેવળ સમગ્ર પરિદ્રષ્ય ફરી વર્ણવી દઉં. એક ફકીર છે જે ચોકમાં દાણા ચુગતી ચકલીઓને ચુપચાપ નીરખી રહ્યો છે. એ કશુંક વિચારી રહ્યો છે. અચાનક એના મનમાં કશુંક ઊગી આવે છે. એ ધીમેકથી મુસ્કુરાય છે. એ પોતાના હાથમાંનુ ભિક્ષા-પાત્ર ફેંકીને આગળ વધે છે. એને શાનું હસવું આવ્યું ? શાનું ? એણે કટોરો કેમ ફેંકી દીધો ? કેમ ? એ ચોક વટાવી કેમ આગળ વધી ગયો ? કેમ ?

તમે જાણો જ છો ..