લુત્ફ-એ-શેર: મણકો # ૭૬

ભગવાન થાવરાણી

ઓગણીસમી શતાબ્દીના શાયરોનો સિલસિલો જારી રાખતાં આવો હવે મળીએ એક એવા સાહિત્યકારને જે દરેક દ્રષ્ટિથી એક મોટું નામ છે. પોતાની વ્યંગાત્મક નઝ્મો અને શેરોના કારણે સુખ્યાત આ શાયર અલ્લાહાબાદમાં સેશન્સ જજ પણ હતા. નામ અકબર ઈલાહાબાદી . જેમ હમેશાં બનતું આવ્યું છે તેમ, અકબર સાહેબના કટાક્ષયુક્ત શેરો પાછળ કોઈકને કોઈક અણીદાર વાત છુપાયેલી રહેતી. જેમ કે આ શેર :

હુએ ઈસ કદર મુહઝ્ઝબ કભી ઘર કા મુંહ ન દેખા
કટી  ઉમ્ર  હોટલોં  મેં,  મરે  અસ્પતાલ  જા  કર ..

(મુહઝ્ઝબ = સુસંસ્કૃત)

અને અકબર સાહેબ જ આવો ગંભીર શેર આવી ઠાવકાઈથી કહી શકે :

ઈશ્ક નાઝુક – મિજાજ હૈ બેહદ
અક્લકા બોજ ઊઠા નહીં સકતા

ગુલામ અલી સાહેબે ગાયેલી એમની આ ગઝલ કોણે નથી સાંભળી ?

હંગામા હૈ કયું બરપા થોડી – સી જો પી લી હૈ
ડાકા  તો  નહીં  ડાલા   ચોરી  તો  નહીં  કી હૈ

મોટા શાયરોમાં એક વાત ખાસ હોય છે. પોતાનાથી વરિષ્ઠ શાયરો આગળ એ લોકો પૂરા અદબથી પેશ આવે છે. અકબર સાહેબ પણ એમાં બાકાત નથી :

મૈં  હું  ક્યા  ચીઝ  જો  ઉસ  તર્જ  પે  જાઉં   ‘ અકબર ‘
‘નાસિખ’-ઓ-‘ઝૌક’ ભી જબ ચલ ન સકે ‘મીર’ કે સાથ

અંતિમ ચર્ચા માટે એમનો કેવળ એક શેર પસંદ કરવો એ પણ એક મીઠી મૂંઝવણ છે પણ છેવટે નજર મંડાય છે એમના આ શેર પર :

બસ  જાન  ગયા  મૈં  તેરી  પહચાન  યહી હૈ
તૂ દિલ મેં તો આતા હૈ સમજ મેં નહીં આતા

જીવનમાં બધું જ કંઈં સમજાય નહીં. સમજાવું પણ ન જોઈએ. પ્રયત્ન પણ ન કરવો જોઈએ. કેટલીક અણસમજ, કેટલુંક અંધારું ભલે બાકી રહેતું. અેનાથી દુનિયાની ખૂબસૂરતી બરકરાર રહે છે. ઘૂંઘટમાં ઢંકાયેલું મુખ વધુ આકર્ષક લાગે તેમ ! આ  ‘ પેલા ‘ ની પણ એ જ ઓળખ છે. એને સમજવાનો નથી કારણ કે એનો નિવાસ દિલમાં છે. જો એ દિમાગમાં વસ્યો તો સમજો, દિલની મહેફિલ સૂની – સૂની ..