Category: વિજ્ઞાન અને ગણિત
વનવૃક્ષો : નેતર
ગિજુભાઈ બધેકા કોઈ વાર તમે નેતરની સોટી વાંસામાં ખાધી હશે. નાની નાની, હલાવીએ ત્યારે આમતેમ વળે તેવી, નેતરની સોટીઓ તમે વાપરી હશે. નેતરથી ભરેલી…
દૂધરાજ/ શાહી બુલબુલ
ફરી કુદરતના ખોળે જગત કીનખાબવાલા નર દૂધરાજ દેખાવે ખુબજ ધ્યાનાકર્ષક હોય છે. રંગ અને રૂપે તેમજ મધ્યમ કદ અને શરીર શૌષ્ટવ જુવો એટલે બસ જોતાજ…
વનવૃક્ષો : દેવદાર
ગિજુભાઈ બધેકા એક વાર અમારે ત્યાં વૈદ ઉકાળાની યાદી લખાવતા હતા તેમાં દેવદાર પણ લખાવેલો. બાપાજી ઉકાળાની ચીજો લાવ્યા ત્યારે મેં પૂછ્યું : ” બાપુ ! આમાં…
અહો આશ્ચર્યમ, કુદરતની કેવી અજાયબ રચના
ફરી કુદરતના ખોળે જગત કીનખાબવાલા કુદરતની સૃષ્ટિ મનોહારી છે. કુદરતના ખોળે દરેક જીવ કોઈક ચોક્કસ ભૂમિકા સાથે જન્મેલા છે. અગન, ગગન, વગડે, જળ અને જમીન…
માથું બોડકુ પણ દેખાવે ભભકાદાર પહાડી ગીધ અને હિમાલયન ગીધ
ફરી કુદરતના ખોળે જગત કીનખાબવાલા ગરુડ/ ઇગલ જેવું માથું અને સિંહ જેવી કેશવાળી વાળું ભપકાદાર પક્ષી એટલે પહાડી ગીધ. માથુ અને ગળુ બોડકુ પીળા રંગનું…
વનવૃક્ષો : સાગ
ગિજુભાઈ બધેકા એક લોકગીતમાં ‘સાગસીસમના ઢોલિયા’નું સુંદર વર્ણન કરેલું છે. આખું ગીત તો મને નથી આવડતું પણ એની પહેલી લીટી યાદ છે– “સાગ સીસમનો ઢોલિયો,…
રવાઇડો ઘુવડ: તમારી આંખમાં તેની ચમકતી પીળી આંખ પરોવવાથી ગભરાતું નથી
ફરી કુદરતના ખોળે જગત કીનખાબવાલા કુદરત એટલી અજાયબ છે કે જુદાજુદા જીવને અનોખા રંગરૂપ અને વિવિધ લાક્ષણિકતા આપેલી છે. અનોખી ચમકતી પીળી આંખવાળું નિશાચર પક્ષી…
વનવૃક્ષો : વડ
ગિજુભાઈ બધેકા ગિજુભાઈ ભગવાનજી બધેકા (૧૫-૧૧-૧૮૮૫, ૨૫-૬-૧૯૩૯) નો પરિચય : બાળસાહિત્યકાર. જન્મ ચિત્તળ (જિ. અમરેલી)માં. પ્રાથમિક-માધ્યમિક શિક્ષણ ભાવનગરમાં. ૧૯૦૫માં મૅટ્રિક. પ્રિવિયસનું વર્ષ પૂરું કરી મુંબઈની વેપારી…
સોહામણું શ્યામશિર ટપુશીયુ
ફરી કુદરતના ખોળે જગત કીનખાબવાલા શ્યામશિર ટપુશીયુ તેમના માથાના કાળા રંગની સામ્યતાના લીધે તેમના કુળના કથ્થઈ ટપસીયુની જેમ બ્લેક હેડેડ મુનિઆ તરીકે પણ ઓળખાય છે….
અરે, આ પક્ષીનું નામ ‘અમનદાવા’ અમદાવાદ નામ ઉપરથી પડ્યું છે – અવાદવાત/ અમનદાવા
ફરી કુદરતના ખોળે લાલ ટપૂસીયૂં/ લાલ મુનિયા/ Red avadavat / Strawberry* finch / Amandava amandava / કદ: ૩ ઇંચ થી ૪ ઇંચ લંબાઈ – ૯…
રૂપાળું હરિયલ જે જમીન ઉપર ભાગ્યેજ ઉતરે
ફરી કુદરતના ખોળે હરિયલ/ Yellow Footed Green Pigeon / Yellow Legged Green Pigeon / મરાઠી: હોલા – હરિયલ કદ: ૨૯ સે. મી. થી ૩૩ સે….
અહીં તહીં નાચતી ફરે, નાચણ કહો કે પંખો
ફરી કુદરતના ખોળે નાચણ/ પંખો/ White Browed Fantail અને White Spotted Flycatcher / ટપકીલી નાચણ/ પહાડી નાચણ *કદ: ૧૭ સે.મી, ૭.૫ ઇંચ. વજન: ૧૦ થી…
માળાની ગૂંથણીની માહિર સુગરી
ફરી કુદરતના ખોળે સુગરી/ બાયા/ Weaverbird / Ploceus philippinus / કદ : ૧૫ સેન્ટિમીટર, ૬ ઇંચ જગત કીનખાબવાલા જુના જમાનામાં સુગરીનો ઉપયોગ શેરીમાં પક્ષીની કેળવેલી…
ચાતક/ મોતીડો/ Pied Crested Cuckoo / હિન્દી: पपीहा / સંસ્કૃત:चातक
ફરી કુદરતના ખોળે જગત કીનખાબવાલા કદ: ૧૨ ઇંચ/ ૩૨ સે.મી ભારતવર્ષ, એશિયા અને આફ્રિકામાં જોવા મળતું ચાતક એક કોયલના કુળનું પક્ષી છે. ચાતક પક્ષીનું નામ…
સોશિઅલ મીડિયા પર વૈજ્ઞાનિક અસત્યો
પરેશ ર વૈદ્ય થોડા સમય પહેલાં ‘ચિંતન’ નામની એક સામાજિક સંસ્થાએ દિલ્હી અને ગાઝિયાબાદના ઝૂપડા વિસ્તારોમાં કોરોનાની રસી બાબત એક સર્વે કરાવ્યો. ૪૭૭૪ લોકો જોડે…
ફરી કુદરતના ખોળે : પક્ષીની આંખની વિવિધતા અને કાબેલિયત
જગત કીનખાબવાલા કુદરતમાં નાનામોટા અસંખ્ય જીવ છે અને દરેકમાં અકલ્પનિય વિવિધતા અને કાબેલિયત ભરેલી છે. એટલી બધી વિવિધતા છે કે વિવિધતા…
ફરી કુદરતના ખોળે : વૈયું
વૈયું/ Rosy Starling (Pastor roseus) / Rose-coloured starling જગત કીનખાબવાલા ૨૩ સેન્ટિમીટર, ૯ ઇંચ નું કદ ટેક્નિકલ વૈજ્ઞાનિક શોધ અને વૈયા ચમકતું કાળું, અવ્યવસ્થિત ચોટલી…
ફરી કુદરતના ખોળે : ખટમીઠાં શેતૂર, મલબેરી અને સિલ્ક/ રેશમના કીડા
શેતૂર / Mulberry /Morus alba / Silkworm mulberry જગત કીનખાબવાલા એક જમાનામાં સાચું સિલ્ક બનતું તેના માટેના સિલ્કવોર્મ/ રેશમના કીડા ઉછેર માટેનું જૂનું અને જાણીતું…
ફરી કુદરતના ખોળે : ચિંતનશીલત અનંતમાં ઊડતી સમડી
જગત કીનખાબવાલા સમડી એક વ્યાપક પ્રમાણમાં આકાશમાં ઉડતું જોવા મળતું શિકારી પક્ષી છે. તે તકવાદી પક્ષી ગણાય છે. શિકાર ને શોધવા માટે હવામાં ચબરાક રીતે…
જીવનના સ્વાદમાં સબરસ ઉમેરતું ‘મીઠું’
ભરત ભટ્ટ મહાત્મા ગાંધીજીના મીઠાના સત્યાગ્રહ વિશે કોણ ન જાણતું હોય? ગાંધીજી માનવજીવનમાં મીઠાનું મહત્ત્વ જાણતા હતા. દેશમાંજ ઉત્પન્ન અને દેશના જ લોકોએ બનાવેલ વસ્તુ…
ફરી કુદરતના ખોળે : પક્ષીઓના માળા – આજના સમયમાં પક્ષીઓની સમસ્યા
જગત કીનખાબવાલા હાલમાં જયારે આખું વિશ્વ પર્યાવરણ સામે પડકાર ઝીલી રહ્યું છે, ત્યારે પક્ષીઓનું વિશ્વ એમના પોતાના અસ્તિત્વ માટે મોટા પડકારોનો સામનો કરી રહ્યું છે….
સાયન્સ ફેર – પીરિયડ્સ ઇન સ્પેસ : સ્ત્રી અવકાશયાત્રીઓની આ સમસ્યા વિષે વિચાર્યું છે કદી?!
જ્વલંત નાયક કરોડો-અબજો રૂપિયાના ખર્ચે થનારા આ મિશન માણસજાતના ભવિષ્ય સાથે જોડાયેલા હોય છે, આથી એમાં અનેક નાની નાની બાબતો પ્રત્યે તંતોતંત કાળજી રાખવી પડે…
ફરી કુદરતના ખોળે : મનમોહક મોર અને ઢેલ
મોર (નર) અને ઢેલ (માદા) / Indian Peafowl /Scientific name: Pavo Cristatus / Peacock (male ) Peahen (female) જગત કીનખાબવાલા કદ: વિશાળ ૪૦ થી ૪૬…
સાયન્સ ફેર – કેસ્લર સિન્ડ્રોમ : શું ભવિષ્યમાં અવકાશીય સંશોધનો માટે કોઈ અવકાશ જ નહિ બચે?
જ્વલંત નાયક ‘સ્પેસ’ શબ્દ આજે દરેક દેશને આકર્ષી રહ્યો છે. કેમકે દરેક દેશને સ્પેસ – એટલે કે અવકાશ વિજ્ઞાનમાં અગ્રેસર હોવાના ફાયદા સમજાઈ ગયા છે….
ફરી કુદરતના ખોળે : ઝાડ ઉપર બે પગે ચડ – ઉતર કરતું લક્કડખોદ
કાબરો લક્કડખોદ / Yellow fronted Pied Woodpecker / Dendrocopos mahrttensis જગત કીનખાબવાલા લક્કડખોદ શબ્દ સાંભળો અને તરત યાદ આવે કે આતો પક્ષીનું નામ! હા, જોયું…
વાચક–પ્રતિભાવ