લુત્ફ-એ-શેર: મણકો # ૯૫

ભગવાન થાવરાણી

શારિક કૈફી બરેલીના છે, વસીમ બરેલવીની જેમ. શારિકનો અર્થ થાય તેજસ્વી. એમના વાલિદ કૈફી વજદાની પણ ઉર્દૂના વિખ્યાત શાયર હતા. એમના એક શેરથી વાતનો આરંભ કરીએ :

બસ્તી મેં ગરીબોં કી જહાં આગ લગી થી
સુનતે હૈં વહાં એક નયા શહર બસેગા ..

હવે પુત્રની વાત. ‘ યહાં તક રૌશની આતી કહાં થી ‘ નામક ગઝલ સંગ્રહ ઉપરાંત એમની નઝ્મોનું સંકલન પણ બહુ દિલચસ્પ શીર્ષક ધરાવે છે – ‘ અપને તમાશે કા ટિકટ ‘.

એમના ગઝલ સંગ્રહની શીર્ષક ગઝલનો શેર છે :
નયા યૂં હૈ કિ અનદેખા હૈ સબ કુછ

યહાં તક રૌશની આતી કહાં થી ..

(ઘણી ચીજો – ઘટનાઓ – માણસો એટલા માટે અણજાણ રહે છે કે એમના પર ક્યારેય અજવાળું પડ્યું હોતું નથી. એમનું વજૂદ તો હોય છે જ. )

એમના દ્રષ્ટિકોણનું વૈશિષ્ટ્ય જૂઓ :

કુર્બ કા ઉસ કે ઉઠા કર ફાયદા
હિજ્ર કા સામાં ઈકઠ્ઠા કર લિયા

(એ સાથે હતા એ ઘટનાનો ‘ લાભ ‘ ઉઠાવીને એમના વિયોગની તૈયારી કરી લીધી ! આવું કવિ જ વિચારી શકે. બિચારા સરેરાશ માનવીનું ગજું નહીં ! )

પોતાના મૃત્યુ પછીની એમની પરિકલ્પના :

સબ ગુઝરતે રહે સફ – બ – સફ પાસ સે
મેરે  સીને  પે  ઈક  ફૂલ  રખતે  હુએ  …

– મારી તસવીર ઉપર, મારી છાતી ઉપર એક – એક ફૂલનો બોજ મૂકીને બધા સ્વજનો કતારબંધ પસાર થતા રહ્યા અને હું મારી તસવીરમાંથી એ તમાશો મૂંગા – મૂંગા નીરખતો રહ્યો !

અને આ વિડંબના :

ફૈસલે  ઔરોં  કે  કરતા  હું
અપની સઝા કટતી રહતી હૈ

કેવો વિરોધાભાસ ! ન્યાય અન્ય લોકોનો તોળું છું પણ એ કરતાં – કરતાં મારી સજા પણ કપાતી જાય છે. ન્યાય આપનાર પણ ક્યાં નિર્દોષ હોય છે !

અને હવે આ અદ્ભુત વાત :

સબ   આસાન   હુઆ   જાતા   હૈ
મુશ્કિલ  વક્ત  તો  અબ  આયા  હૈ ..

જાણે આજના દૌરની વાત. બધું સરળ, સહજ, આસાનીથી પ્રાપ્ય બની જાય એ સુખ છે ?? પ્રયત્નોનું શું ? મહેનતનું શું ? રઝળપાટનું શું ? પરસેવાનું શું ? મહામહેનતે કશુંક પ્રાપ્ત કરીએ એ સંતુષ્ટિનું શું ? હાશકારો, નિરાંત, સંતૃપ્તિ, ધરપત જેવા શબ્દો શબ્દકોષમાંથી લુપ્ત થઈ રહ્યા છે દોસ્તો !