લુત્ફ-એ-શેર: મણકો # ૮૦

ભગવાન થાવરાણી

પાછા ફરીએ વીસમી સદીમાં પરંતુ એ પહેલાં એક અગત્યની વાત. ઉર્દૂ શાયરીમાં એવા હજારો શેર છે જે હુસ્નો – ઈશ્ક, મુહબ્બત, નજાકત, મહબૂબ, ઝુલ્ફ, રુખ્સાર, લબ અને રીસામણા – મનામણા બાબતે છે. આવા અનેક શેર મને અંગત રીતે ગમે પણ છે. આ લેખમાળામાં કોઈ પણ શાયરના આવા શેરોને બદલે જીવનના અન્ય આયામો વિષયક શેરો પસંદ કર્યા છે કારણ કે મારી વિનમ્ર માન્યતા છે કે  ‘ ઝિંદગી સિર્ફ મુહબ્બત નહીં, કુછ ઔર ભી હૈ ‘

વાત કરીએ વઝીર આગા સાહેબની. આગા સાહેબને માત્ર શાયર કહેવા એ અન્યાયકારી કહેવાય. કવિ ઉપરાંત એ ઊંચા ગજાના વ્યંગકાર, આલોચક, પત્રકાર, વક્તા, સંપાદક, પ્રકાશક અને બીજું ઘણું બધું હતા. કહેવાય છે કે એમનું નામ નોબેલ પુરસ્કાર માટે પણ પ્રસ્તાવિત કરવામાં આવેલું. એમના શેરનો એક નમૂનો :

ચલો અપની ભી જાનિબ અબ ચલેં હમ
યે  રસ્તા  દેર  સે  સૂના  પડા  હૈ …..

અને આ નાજુકડી વાત :

ઈતના  ન  પાસ  આ  કે  તુજે ઢૂંઢતે ફિરેં
ઈતના ન દૂર જા કે હમા – વક્ત પાસ હોં ..

(જે બહુ નજીક હોય તે દેખાય નહીં અને જે દૂર હોય એ કાયમ નજદીક રહે !)

હવે આવીએ એ શેર પર જેમાં કહેવાયેલી વાત તમારો અને મારો રોજિંદો અનુભવ છે :

વો અપની બાત સે સદ-ચાક કરતા હૈ મેરા સીના
ફિર અપની બાત કી તા – દેર તાવિલાત કરતા હૈ

(સદ – ચાક = સો વાર ઘાયલ કરવું, તાવિલાત = અર્થઘટન)

આપણો અનુભવ છે કે ઘણી વાર કોઈ પહોંચેલો  ‘મિત્ર’  કોઈક અણીદાર વાત કહેતા પહેલાં આમ પૂર્વભૂમિકા બાંધે, ‘ જૂઓ, ખોટું ન લગાડતા પણ ..‘ અને એટલું કહ્યા બાદ કોઈક એવી વાત કહે જે આપણને ખરેખર ખૂંચે ! ખરેખર એ ‘મિત્રનો’ આશય જ આપણને ખોટું લાગે એ હોય છે, પણ એ ચાલાકીપૂર્વક આગોતરી પોતાના રક્ષણની દીવાલ બાંધે છે. ( અથવા એવા વહેમમાં રાચે છે ! )  અહીં આગા સાહેબ જે વાત કરે છે એ આવા જ કોઈ શખ્સની છે જે પહેલાં પોતાની કહેલી વાતથી આપણી છાતી વીંધે છે અને પછી લંબાણપૂર્વક પોતાની વાત વ્યાજબી ઠેરવવાની કોશિશો કરે છે.

હું ઓળખું છું આવા લોકોને. તમે ?