લુત્ફ-એ-શેર: મણકો # ૭૯

ભગવાન થાવરાણી

અઢારમી સદીના ઉર્દૂ શાયરોથી શરુ થયેલો આ સિલસિલો આવીને અટકે છે વીસમી સદીના પ્રારંભિક વર્ષો પર, વધુ એક મહત્વપૂર્ણ શાયર સાથે. નામ હરિચંદ ‘ અખ્તર ‘  બીજા અનેકની જેમ હરિચંદ ‘ અખ્તર ‘ પણ વિભાજનનો ભોગ બનીને આવી વસ્યા લાહોરથી દિલ્હી અને પોતાની આપવીતી વિષે લખ્યું :

ખુદા તો ખૈર મુસલમાં થા, ઉસસે શિકવા ક્યા
મેરે  લિયે  મેરે  પરમાત્મા  ને  કુછ  ન  કિયા..

અને શાયર હોવાના નાતે ફરિયાદ તો એ અલ્લાહને પણ કરશે, એ  મુસલમાન છે એવો મીઠો છણકો કર્યા પછી તુરંત પોતાની નૈસર્ગિકતા ઉપર આવીને :

સૈર-એ-દુનિયા સે ગરઝ થી, મહ્વ-એ-દુનિયા કર દિયા
મૈને   ક્યા   ચાહા,   મેરે   અલ્લાહને   ક્યા   કર   દિયા ..

(ઈચ્છા હતી દુનિયા ફરવાની અને અલ્લાહે દુનિયામાં ડૂબાડી દીધો ! )

અને આ જમાનાના દોસ્તો પાસે શું આશા રાખવી જોઈએ એ વિષે આ તીખો વ્યંગ :

હમે ભી આ પડા હૈ દોસ્તોં સે કામ કુછ – યાની
હમારે  દોસ્તોં  કે બેવફા  હોને કા વક્ત આયા ..

પરંતુ મારે આપને દોરી લાવવા હતા આ શેર સુધી :

ઈંકાર-એ-સજદા  હૈ  યહાં  કિસ રૂ-સિયાહ કો
શાયાન-એ-સજદા ભી તો મગર કોઈ દર મિલે

નમવું મંજૂર છે. આ બદનામ નાચીઝ ક્યાંય ઝુકે નહીં એવો ઘમંડી હરગીઝ નથી પણ કોઈ ઝુકવાને પાત્ર તો મળે ! આપણને નમાવવાની જેનામાં લાયકાત હોય એવું કોઈ મળે તો હજાર વાર નમીએ. કરુણતા એ કે જેને પણ  મળીએ છીએ એ આપણા કરતાંય વામણા અને તુચ્છ મળે છે ! બેહતર છે, અણનમ રહીએ ..