લુત્ફ-એ-શેર : મણકો #૩૧

ભગવાન થાવરાણી

ફૈઝ અહમદ  ‘ ફૈઝ ‘ કેવળ મોટા જ નહીં, દરેક રીતે મહાન શાયર હતા. માત્ર પોતાની રચનાઓના માપદંડથી નહીં, એમની વિચારસરણીના દ્રષ્ટિકોણથી પણ. પોતાના વિદ્રોહી વિચારોના કારણે પોતાના જ દેશ પાકિસ્તાનમાં પણ વર્ષો સુધી સળિયા પાછળ રહ્યા. 
એક લેખક અને વિચારક તરીકે એમની ઊંચાઈનું એક પ્રમાણ એ પણ કે એમનું નામ નોબેલ પુરસ્કાર માટે પણ પ્રસ્તાવિત કરવામાં આવેલું. 

દેશની આઝાદીની સાથોસાથ આવેલા અંધકાર, અમાનવીયતા અને બર્બરતા નિહાળી એમણે હતાશાથી લખેલું :

યે દાગ દાગ ઉજાલા યે શબગઝીદા સહર
વો ઈંતઝાર થા જિસકા યે વો સહર તો નહીં…

( શબગઝીદા = જેને રાત્રિએ દંશ માર્યો છે )

એમની સેંકડો ગઝલો અને નઝ્મ મેંહદી હસન સહિત અનેક દિગ્ગજ ગાયકોએ ગાઈને સ્વયંને સન્માનિત કર્યા છે. મને જે અત્યંત ગમે છે એવી એમની એક ગઝલનો મત્લો છે :

દોનોં જહાન તેરી મુહબ્બત મેં હાર કે
વો જા રહા હૈ કોઈ શબે ગમ ગુઝાર કે

અને આ ગઝલનો મારો સર્વકાલીન પસંદીદા શેર :

એક ફુરસત-એ-ગુનાહ મિલી વો ભી ચાર દિન
દેખે હૈં હમને હૌસલે પરવરદિગાર કે …

એક રીતે આ ખુદાને પડકાર છે. ખુદાની હિંમત પર કટાક્ષ છે. કહે છે  ‘ જિંદગી ચાર દિવસની છે. ‘ ( એમાંથી બે આરઝૂમાં વીતી જાય છે અને બે ઈંતઝારમાં ! ) . ફૈઝ સાહેબે ખુદા સમક્ષ બાઅદબ એક સવાલ મૂક્યો છે. ગુના આચરવા માટે બસ ચાર દિવસ ! આ જ તારી હિંમત ? જો માફ કરવાની તારી ક્ષમતામાં ભરોસો હતો તો વધારે અવધિ આપી જોવી’તી ને !

કેમ કે ફૈઝ સાહેબ એ વ્યક્તિત્વ છે જેમને આનંદનારાયણ  ‘ મુલ્લા ‘ ની આ વાતમાં વિશ્વાસ છે :

વો કૌન હૈં જિન્હેં તૌબા કી મિલ ગઈ ફુરસત
હમેં ગુનાહ કરને કો ભી ઝિંદગી કમ હૈ ..

---

શ્રી ભગવાન થાવરાણીનો સંપર્ક bhagwan.thavrani@gmail.com વીજાણુ પત્રવ્યવહાર સરનામે થઈ શકશે.